هنر نو معاصر در ارتباط مستقیم و عمیق با مخاطب شکل می‌گیرد
هنر نو معاصر در ارتباط مستقیم و عمیق با مخاطب شکل می‌گیرد | دبیر بخش نگارگری یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر معتقد است: اثر هنری معاصر و به روز، به اثری گفته می‌شود که بتواند با مخاطب در ارتباط مستقیم و عمیق قرار گیرد، حتی اگر آن محصول هنری در دوران سلجوقیان، صفویه یا قاجار تولید شده باشد.
هنر نو معاصر در ارتباط مستقیم و عمیق با مخاطب شکل می‌گیرد | به گزارش آتلیه اثرهنری به نقل از ایرنا، یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در حالی طی بهمن و اسفند ۱۳۹۷ برگزار خواهد شد که بار دیگر با تقسیم‌بندی و مجزا کردن بخش‌های مختلف هنرهای گسترده شاخه تجسمی شاهد شکل‌گیری نگاه تخصصی در برگزاری این رویداد از مجموع فعالیت جشنواره‌های هنری فجر خواهیم بود.
بدون هیچ شکی یکی از اصیل‌ترین بخش‌های دهگانه حاضر در جشنواره هنرهای تجسمی فجر به بخش نگارگری برمی‌گردد که ذیل مجموعه بخش‌های مجزایی چون «گل و مرغ»، «تذهیب»، «مینیاتور» و «تشعیر» – اصطلاح و روشی در نگارگری است و در آرایش کتاب یا قطعات خط و مینیاتور و مرقعات استفاده می‌شود – تعریف می‌شود. هرچند پیشینه هنر نگارگری در ایران به شکل مکتوب به سده پنجم و ششم هجری قمری باز می‌گردد؛ اما تاریخ نقاشی در ایران سابقه بسیار گسترده‌تر از آن دارد. وقتی درباره حوزه نگارگری صحبت می‌کنیم بیشتر نگاه ما بر دوران ورود اسلام به کشورمان و استفاده کردن از نقاشی ایرانی در راستای القای مفاهیم دینی و مذهبی معطوف می‌شود.
هنر نگارگری به عنوان هنری اصیل هر چند به پهنای فرهنگ و هنر ایران و از زمان ورود اسلام به کشورمان تاریخ سترگی را به خود اختصاص داده است اما طی چند دهه اخیر کمتر مورد اقبال هنرمندان به ویژه نسل جوان هنرمندان قرار گرفته است. البته در این میان برگزاری رخدادی مانند جشنواره هنرهای تجسمی فجر و همچنین جشنواره دوسالانه نگارگری در ایران بار دیگر زمینه احیا و معرفی این هنر به شکل عمومی آن را در میان هنرمندان فعال در شاخه هنرهای تجسمی از یک سو و از سوی دیگر میان عموم مردم به عنوان مخاطبان این شکل هنری فراهم آورده است.
برای آشنایی هرچه بیشتر با بخش نگارگری یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر سراغ مدیر این بخش استاد «عبدالله محرمی» رفتیم.
عبدالله محرمی متولد ۱۳۴۶ خورشیدی در تهران، هنرمند رشته نگارگری و تذهیب است. او دریافت دیپلم افتخار سه دوره جشنواره جوانان در سه سال پی در پی از سال ۶۷ تا ۶۹، دریافت نشان یادبود در سه دوره نمایشگاه دو سالانه نگارگری در موزه هنرهای معاصر طی سال‌های ۷۴, ۷۶, ۷۸، دریافت دیپلم افتخار در برگزاری سمینار سه روزه هنری قزاقستان، عضویت در کمیته کارشناسی تذهیب در برگزاری مراسم نگارش قرآن کریم در یک روز در رمضان سال ۷۹، عضو فعال شرکت دنیای هنر سوئد مستقر در استکهلم از سال ۷۸، دریافت دیپلم افتخار از شهرداری آتن یونان برای شرکت در نمایشگاه شهرداری‌های کشورها در سال ۷۵، دریافت نشان یادبود از شهردار ونیز برای شرکت و همکاری در نمایشگاه هنرهای سنتی ممالک در سال ۷۸ و عضویت در کمیته کارشناسی هنرهای تجسمی – تذهیب جشنواره امام رضا (ع) را در کارنامه‌اش دارد.
استاد محرمی امسال و همزمان با برگزاری یازدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر به عنوان دبیر بخش نگارگری این رخداد مشغول فعالیت است. آنچه در ادامه از خاطر شما می‌گذرد حاصل گپ و گفتی صمیمی با استاد محرمی درباره بخش نگارگری این دوره از جشنواره هنرهای تجسمی و فجر و مسائل پیرامون این هنر در کشور است.
– ایرنا : به عنوان سوال نخست و آغاز این گفت‌وگو، حال و هوای این دوره جشنواره تجسمی فجر را چگونه دیده‌اید؟
– محرمی : جشنواره هنرهای تجسمی فجر در کنار فشردگی خاص خودش، چندین رشته را در بطن خود جای داده است و درست به خاطر همین فشردگی و استرس‌های آن جزء رویدادهای جذاب هنری در کشور ما به شمار می‌رود و فشار و نگاه خاص خودش را دارد؛ اما خوشبختانه در این دوره از جشنواره شاهد اقبال بسیار خوبی از سوی هنرمندان حاضر در تمامی بخش‌ها از جمله بخش نگارگری بودیم. البته داوری بخش نخست نگارگری تمام شده و هنرمندانی که برای ارسال آثار اصلی معرفی شده‌اند تا امروز، ۲۳ دی ماه فرصت دارند آثار خود را به دبیرخانه ارسال کنند تا در بخش معرفی و داوری نهایی آثار آنها مورد ارزشیابی داوران این رخداد قرار گیرد. به محض پایان یافتن داوری‌ها آثار نهایی برای حضور در یازدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی در بخش نگارگری معرفی خواهند شد.
** انتخاب ۷۳ اثر از میان ۳۴۰ اثر ارسالی
– ایرنا : رشته نگارگری در یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر شامل چه بخش‌هایی است و در بخش نخست داوری این دوره از جشنواره چند اثر ارسال شده است؟
– محرمی : نگارگری شامل مینیاتور، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر است که در تمامی این بخش‌ها ۳۴۰ اثر ارسال برای جشنواره ارسال شده که ۷۳ اثر در مرحله اول مورد پذیرش قرار گرفته‌اند و برای مرحله دوم باید اصل آثار به دبیرخانه ارسال شود تا مورد داوری و ارزشیابی نهایی داوران قرار گیرد.
البته ذکر این نکته الزامی است که با توجه به مهلت تعیین‌شده برای ارسال آثار، باز هم آثاری امکان ارسال دارند که آنها جزء استثناءها هستند که از آن جمله می‌توانم به آثاری اشاره کنم که هنوز اجرای نهایی آنها به پایان نرسیده، یا برای تکمیل به زمان بیشتری نیاز داشتند و یا ممکن است در مرحله نخست داوری از چشم داوران دور مانده باشند و یا فُرمت فایل‌ها به گونه‌ای بوده که توسط دستگاه‌ها و کامپیوتر برای ارائه به داوران باز نشده است؛ این دست از آثار امکان ارسال بعد از تاریخ تعیین‌شده را دارا هستند.
– ایرنا: آیا در جشنواره امسال نیز چنین استثناءهایی وجود داشتند؟
– محرمی : بله! به عنوان مثال اثری در طی چند روز اخیر به دست ما رسیده که در بخش داوری نخست از دید داوران پنهان مانده بود. در حالی که این اثر دارای وجاهت هنری و قدرت بسیار بالایی در شکل اجرا بوده و به همین سبب این اثر را برای داوری در بخش دوم مورد پذیرش قرار داده‌ایم.
** ملاک‌های پذیرش یا حذف آثار هنری در جشنواره
ایرنا : انتخاب آثار برای حضور در بخش نهایی از میان خیل آثار ارسالی به هر جشنواره امر طبیعی است. شما و همکارانتان در بخش نگارگری برای پذیرش و داوری و یا حذف دیگر آثار چه ملاک‌هایی را مدنظر داشتید؟
– محرمی : معیارها که متعدد و مختلف هستند. بعضی اوقات آثاری در بستر فضای مجازی برای جشنواره ارسال می‌شود که برای بررسی و ارزشیابی ممکن است آن دقت کافی را نداشته باشد. آثاری که با ماهیت این بخش، هم‌خوانی نداشته و یا از نظر کیفی دارای ملاک‌های پذیرش نباشند از سوی داوران حذف می‌شوند. همین طور ممکن است که آثاری را داوران در بخش پذیرفته باشند اما بعد از ارسال، اثر با تصویر ارسالی مغایرت داشته باشد، یا کیفیت تولید آن نازل باشد و یا کپی باشند به شکل خودکار از داوری کنار می‌روند.
حالا که صحبت روی داوری متمرکز شده است اجازه بدهید تا همکارانم در بخش داوری این دوره از جشنواره را معرفی کنم. استاد «امیرحسین قهرمانی» که از شاگردان زنده‌یاد استاد بهزاد است و همچنین رضا یساولی و خانم مهرزمان فخارمنفرد دیگر همکاران و داوران در بخش نگارگری این دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر را تشکیل می دهند.
** درخشش هنرمندان استانی با توجه به کمبود امکانات
– ایرنا : در صحبت‌های مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بر دو محور «حذف نام هنرمندان از روی آثار، برای داوری بی‌شائبه» و همچنین «توجه به هنرمندان استانی و شهرستانی» تاکید ویژه‌ای شده است. آیا این دو اصل در بخش نگارگری مورد توجه و اجرا قرار گرفته است؟
– محرمی : بدون هیچ شکی! برای ارزشیابی آثار هنرمندان، نام آنها حذف شده و صرفاً کدهایی برای آثار هنری تعیین شده که داوران صرفا با این کدها سر و کار دارند و از نام تولیدکننده اطلاعی ندارند.
اما در زمینه توجه به هنر و هنرمندان شهرستان‌ها باید بگویم به شخصه چه در این جشنواره چه در رویدادهای دیگر همواره به هنرمندان دور از پایتخت توجه بیشتری داشتم چرا که اعتقاد دارم همیشه این هنرمندان به واسطه تمرکز امکانات در پایتخت مورد کمتر مورد توجه قرار گرفتند، در حالی که در شهرستان و استان‌ها هنرمندان بسیار خوبی وجود دارند که فوق‌العاده کار می‌کنند و حیف است که دیده نشود.
به عنوان مثال در دهمین دوره «دوسالانه نگارگری» توجه و تمرکز ما بر هنرمندان استانی و خارج از پایتخت معطوف بود که اتفاقاً خروجی بسیار درخشانی چه در زمینه معرفی هنرمندان سراسر کشور و چه در زمینه تولید آثار نگارگری با کیفیت و رویکرد متفاوت را شاهد بودیم.
** هنر اثرگذار متعلق به عصر و زمانه‌ای خاص نیست
– ایرنا : نگارگری از جمله هنرهای بسیار قدیمی و دارای سابقه تاریخی در خیل تولیدات هنری ایران زمین است؛ اما از سوی دیگر یکی از شروط ارسال آثار توسط هنرمندان و پذیرش توسط اعضای هیات داوران اشاره به شرط معاصر بودن آثار دارد. ممکن است در ارتباط با نگاه معاصر درباره این هنر با رویکرد و نگاه سنتی و عقبه تاریخی آن توضیح بفرمایید؟
– محرمی : عموما تعبیرهایی در هنر نگارگری وجود دارد که در حقیقت نوعی نگرشی مدرن به کار را بازتاب می‌دهند. به شخصه معتقدم این نگرش در مواردی آسیب‌رسان است! اما شاهدیم که برخی از هنرمندان در تغییر نگرش و رویکردهای مدرن به هنر نگارگری، نوعی از اجرای هنر را مدنظر قرار دارد که نه تنها باعث زیر سوال رفتن اصول نگارگری نمی‌شوند که توانسته نگاه جدیدی را به این هنر وارد کنند. به واسطه چنین نگرش‌هایی، گاهی اوقات شاهد هنر بسیار بسیار زیباتر و به‌روزتری هستیم.
از سوی دیگر اعتقاد شخصی من بر این است که کار معاصر و کار به روز، به اثری باز می‌گردد که بتواند با مخاطب در ارتباط مستقیم و عمیق قرار گیرد. ممکن است که آن اثر در عصر سلجوقی، صفویه یا قاجار تولید شده باشد؛ اما معنا و محتوای هنری که توسط هنرمند خلق شده و در آن اثر هنری بازتاب یافته است چنان در ارتباط گیری با مخاطب امروز موفق است که می‌توان آن اثر را نیز اثری معاصر و نو دانست.
خوشبختانه در این دوره از جشنواره ما شاهد تغییرات بسیار دلنشین و شیرینی در زمینه نگاه‌های نو و تزریق ایده‌های خلاقانه جدید در بازتاب هنر دیرینه، سنتی و قدیمی نگارگری بوده‌ایم که می‌تواند آثار بسیار متفاوتی را با اتکا بر چارچوب هنر نگارگری در اختیار مخاطبان قرار دهد.
** رویکرد معاصر در نگرش هنرمند شکل می‌گیرد نه شیوه اجرا
ایرنا : یکی از داوران درباره بازتاب و تفکر مدرن و نو به تولید هنری دیرینه و سنتی مانند نگارگری گفته بود که نیازمند بازتعریف مجدد در زمینه نگاه نو به هنر نگارگری هستیم. ممکن است شما به بازتعریف این موضوع بپردازید؟
– محرمی : همانطور که گفتم تعبیر معاصر به نظر من برقراری ارتباط با بیننده است. هنرمندانی که در حال فعالیت هستند، نشان دادند که تغییرات بسیار ظریف و نامحسوسی را در نگارگری ایجاد کردند که هرچه در نگاه نخست توجه می‌کنید متوجه نمی‌شوید که آن تغییرات بر اساس چه نگرشی صورت گرفته است؛ اما وقتی همان آثار در مواجهه با مخاطب قرار می‌گیرند، در ارتباط گیری به هیچ وجه دچار لکنت نمی‌شوند! که این خود نشان‌دهنده رویکرد معاصر و مدرن در زمینه تولید هنر و آثار هنری در حوزه نگارگری است.
** در شکل اجرایی، هیچ اتفاقی در هنر دیگر صورت نخواهد گرفت
– ایرنا : با توجه به این صحبت شما، در آینده باید منتظر یک گونه‌شناسی (تیپولوژی) جدید در تولید و نگاه به هنر نگارگری باشیم؟
– محرمی : فکر می‌کنم که اتفاق جدیدی در هیچ هنری صورت نخواهد گرفت! چراکه همه کارها تا به امروز صورت گرفته است! به عنوان مثال وقتی به برخی از رخدادها یا اتفاقات جدید در هنر نگارگری در دوران معاصر توجه می‌کنید تنها با کمی تحقیق و پژوهش در می‌یابید که آن نوع نگاه یا آن تغییر روش در شیوه تولید هنر نگارگری پیشتر مثلا در دوران صفویه نیز صورت گرفته است؛ اما به واسطه گذران تاریخ و یا تکرار نشدن، آن شیوه چندان مورد توجه قرار نگرفته و یا در تاریخ به ثبت نرسیده است.
به همین سبب گمان می‌کنم برخورد ذهنی با نگارگری در دوران مدرن بسیار بسیار شیرین خواهد بود؛ در شیوه تولید آثار نگارگری در زمانه حاضر ما بیشتر نیازمند ایجاد تغییرات در نوع نگریستن به خلق اثر هنری هستیم تا شیوه اجرا و تولید آثار هنری؛ چرا که در زمینه شیوه و تعالی تمامی اقدامات متنوع و جدیدی که می‌توانست صورت گیرد تا به امروز صورت پذیرفته و دیگر کمتر چه در هنر نگارگری و چه در سایر هنرها می‌توانیم شاهد اقدام یا خلقی نو و بدیع در شیوه اجرا باشیم. در حالی که نحوه زیست و همچنین نحوه نگرش به تولید آثار هنری به ویژه در زمینه هنرهای ماندگار و غنی مانند نگارگری می‌تواند با نگاه معاصر و نو، رویکردهای جدیدی را توسط هنرمندان به مخاطبان ارائه دهد تا بار دیگر شاهد اقبال هر چه بیشتر مخاطبان به آثار هنر نگارگری و تمامی شاخه‌های آن باشیم.
** اقبل به هنر در گرو مساله‌ای به نام معیشت
– ایرنا : به عنوان سوال پایانی، در کلام بسیاری از استادان حوزه نگارگری مانند استاد فرشچیان این مطلب شنیده می‌شود که نگارگری به عنوان یکی از هنرهای اصیل ایرانی در چند وقت اخیر کمتر رشد و نمو میان جوانان داشته است و در حقیقت اقبال هنرمندان جوان به آن هنر کمتر شده است. آیا برگزاری جشنواره‌ای مانند هنرهای تجسمی فجر و یا دوسالانه نگارگری در ترغیب این جوانان می‌تواند موثر باشد؟
– محرمی : ببینید در بحث ارتباط گیری هنرمندان جوان با آثار هنری نه تنها نگارگری که بسیاری از رشته‌های هنری ما با کاهش اقبال نسبت به دهه‌های قبل مواجه هستند. شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل آن به مساله اقتصاد و معیشت هنرمندان باز گردد. اما درباره هنر نگارگری می‌توان این مساله را عنوان کرد که همین تزریق نگاه‌ها و شیوه نگرش متفاوت که توسط هنرمندان جوان در تولید آثار نگارگری ایجاد شده است به خوبی نشان می‌دهد که در واقع این هنرمندان خمیرمایه هنر نگارگری را دارا هستند، نسبت به آن اشراف دارند و به قوانین آن پایبندند؛ اما در شکل و یا رویکرد اجرا سعی می‌کنند نگاهی معاصر را دنبال کنند.
از سوی دیگر نگاه کمی‌گرایانه درباره تعداد و یا اقبال هنرمندان به هنرهای سنتی مانند نگارگری نمی‌تواند ملاکی متقن در رشد و یا پس رفت این هنر به شمار آید. ما می‌توانیم شاهد اقبال کمتری از سوی هنرمندان باشیم ولی از دل همین هنرمندان محدود، چهره‌هایی بیرون بیایند که بتوانند نه‌تنها آینده نگارگری ما را تضمین کنند که باعث شکوفایی و معرفی هرچه بیشتر این هنر متعهد به تفکر هنر و هنرمند ایران و ایرانی باشند.
Visits: 7
