عکاسی در ژانر خیابانی

عکاسی در ژانر خیابانی

نویسنده و عکاس : سعید فلاح‌فر

عکاسی در ژانر خیابانی | امکانات و تجهیزات دردسترس عکاسی برای اشترک‌گذاری تصاویر و جاذبه جلب مخاطب بیشتر، با همه محاسنی که داشته مشکلات تازه‌ای را مانند شکسته‌شدن حریم شخصی و ورود شتابزده عکاسان غیرحرفه‌ای و آماتور به موضوعاتی چون عکاسی خیابانی به وجود آورده است.

مجله اثرهنری : این مساله به معنی کتمان حق عمومی برای لذت از عکاسی و کسب درآمد از آن نیست اما حتماً به معنی اجازه خروج از ضوابط و الزامات حرفه ای و اخلاقی هم نخواهد بود.

یکی از جاذبه های سفر، بازدید از مناطق تاریخی شهرهاست که ممکن است آمیخته ای از تاریخ، قدمت و فرسودگی باشد. لاجرم این مناطق محل اسکان طبقات فرهنگی و اقتصادی معینی از مردم شهر و حتی تمایز در مشاغل و اماکن تفریحی خواهند بود. در شهرهای بزرگتر با پدیدار شدن فاصله های جغرافیایی و طبقاتی، این مناطق حتی برای سایر شهروندان همان شهر نوعی جاذبه گردشگری یا موضوع مطالعات اجتماعی محسوب می شود. بنابراین بازدید و عکاسی از آن همیشه وسوسه انگیز است.

عکاسی خیابانی و شهری یکی از ژانرهای مهم، محبوب و دشوار عکاسی است که البته شامل زیرشاخه ها و گرایشات متنوعی می شود. از مستندسازی معماری و شهرسازی تا فرهنگ عامه، مردم نگاری، جامعه شناختی و… تا ثبت انواع جاذبه های توریستی. اما برای مردم عادی می تواند نوعی پاسخ به نیازهای روانی در اختلاف سبک زندگی محسوب شود.

عکاسی خیابانی به واسطه ارتباط تنگاتنگ با عناصرشهری، مردم، مشاغل و غیره مشمول قواعد، قوانین، ظرایف و حساسیت هایی هم می شود. ورود به این ژانر مستلزم آگاهی کامل از این قوانین و روابط بوده و نیاز به دانش و آگاهی ویژه ای دارد. خصوصاً موضوع اخلاق حرفه ای در این ژانر حائز پیچیدگی های بیشتری است. نباید فریب ظاهر ساده آن را خورد و تحت تاثیر جاذبه  عکس های خیابانی، بدون توان و تجربه کافی به این ژانر پرداخت. به عبارتی ورود به این ژانر ـ حتی برای حرفه ای ها ـ خالی از خطرهای جدی فکری و جسمی و مالی و اجتماعی نیست.

متاسفانه عده ای با نوعی ساده انگاری، یا با اتکا به چند تجربه تورهای گردش شهری، دوربین به دست وارد کوچه و خیابان های شهر می شوند و خصوصاً به محلات قدیمی شهر می روند که به دلیل ناآگاهی؛ احتمالاً هم خودشان را دچار مشکل می کنند و هم با رفتارهای اشتباه، باعث از بین رفتن اعتماد عمومی نسبت به عکاسان شده، مشکلاتی برای سایر عکاسان حرفه ای پدید می‌اوردند. فراموش نکنید گردش و قدم زدن در بافت های تاریخی و قدیمی شهر با عکاسی از این مناطق تفاوت دارد.

بعضی از ما در آپارتمان ها و مجتمع های مسکونی زندگی می کنیم که با چند لایه از جمله حیاط، لابی، پارکینگ، راه پله، آسانسور و… از ورودی بنا فاصله دارد. در بافت های متراکم قدیمی شهر این سلسله مراتب متفاوت و متغییر است. حتی ممکن است اصلی ترین قسمت خانه بلافاصله به معبر اصلی راه داشته باشد. اما این به معنی وجود نداشتن حریم در این ساختمان ها و خانواده های ساکن در آن نیست. نمی توانید با مجوز یا تصور عکاس بودن از هر روزنی وارد شوید و یا از هر در و سوراخ و پنجره بازی چشم بیاندازید و عکاسی کنید. مثل خانه های روستایی و سیاه چادر عشایر که به شیوه خانه های مدرن شهری قفل و بست ندارد، اما حریم و حرمت دارد. کوچه ها و معابر شهر صحنه عکاسی نیستند. مردم و اهالی شهر هم؛ سیاه لشگر یک لوکیشن عکاسی و فیلم و سینما نیستند. آن ها مشغول زندگی خودشان هستند و شما وارد زندگی روزمره آن ها شده اید. قطعاً چنین ورود و مداخله ای نیازمند دانایی و پایبندی به آدابی خواهد بود.

عکاسی از کودکان ضوابطی دارد که با سر و وضع ظاهری یا طبقه اجتماعی و اقتصادی یا جغرافیای شهری سنجیده نمی شود و برای همه کودکان در همه محلات و در هر سطحی از زندگی صادق است.

رفتارها، عادات و تمایلات همه آدم ها در همه محلات شهری الزاماً شبیه ما نیست. تقدم با رعایت فرهنگ و رفتارهای محلی و بومی است. مخصوصاً عکاسی از خانوم ها در فرهنگ های متفاوت حدود مختلفی دارد که عکاس موظف به رعایت آن است. در هر حالت حفظ کرامت انسانی اهالی هم ناگزیر خواهد بود. این انتخابی بدیهی است که کسانی با ثبت و انتشار تصویرشان با لباس کار کثیف و دمپائی، سر و وضع نامرتب، یا حین کارها و فیگورهای نامتعارف موافق نباشند.

عکاسی در معابر عمومی با حفظ قوانین و رعایت حریم شخصی افراد آزاد است. اما ممکن است بعضی اهالی و رهگذران با معنا یا حدود حریم شخصی آشنا نباشند و آنچه را شما یا قانون فضای عمومی می داند، به مناسبتی محدوده شخصی خود و خانواده فرض کنند. حتی به خاطر عدم آگاهی مردم عادی از زاویه دید لنز و سایر مشخصات فنی عکس، ممکن است دچار سوءتفاهم شوند. همچنین اهالی این محلات به دلایل متنوع، ممکن است دیرتر به غریبه های غیرهمرنگ اعتماد کنند. یا حتی ممکن است عده ای شما را با ماموران دولتی در پوشش عکاسی اشتباه بگیرند و واکنش های پیش بینی نشده ای از خود نشان دهند. پس قبل از جلب اعتماد اهالی عکاسی نکنید. با این شرایط داشتن اسم و رسم در عکاسی یا عضویت در نهادهای هنری و… هم معمولاً کارگشا نخواهد بود. جلب این اعتماد احتیاج به تجربه فراوان، شگردهای خاص روابط عمومی، صبوری، صداقت و مهربانی دارد.

به یاد داشته باشید در کلان شهرهایی مثل تهران، در سال های گذشته؛ ترکیب و ساختار جمعیتی بخش های تاریخی و قدیمی شهر به دلایلی اعم از وضعیت اقتصادی، ارزش ملک، امکانات و خدمات شهری، تعاریف جدید شهرنشینی، توسعه ناگهانی شهر، تغییرات شبکه معابر و بزرگراه ها، سیاست های شهرسازی و…، به شدت دگرگون شده است. اختلاط مهاجران تازه وارد از طبقات اجتماعی مختلف با خانواده های قدیمی تر، تغییر کاربری ها و تمرکز بعضی مشاغل رسمی و غیررسمی، همچنین تفاوت فاحش جمعیت روز و شب؛ وضعیت شکننده ای در فرهنگ عمومی این مناطق ایجاد کرده است. بدیهی است این امر، همراه با تراکم فشرده فضا و جمعیت، ممکن است به معضلاتی با موضوع بزه های اجتماعی، تخلفات شغلی، سویه گیری های فرهنگی و… دامن بزند که تاثیر مستقیم بر مواجهه مردم با عکاس مستند اجتماعی و بالعکس خواهد داشت.

«تفاخر» تنها آن چیزی نیست که در ظاهر نمایش می دهید. از نظر ذهنی هم نسبت به اهالی محل احساس برتری نداشته باشید. به تعریف آن ها از سبک زندگی و لمس خوشبختی احترام بگذارید. هیچ شیوه ای در زندگی؛ فرمول قابل تسری و سفارش به همه اقشار جامعه نیست. بهتر است در نگاه و گفتار و…؛ کنجکاوی بیش از اندازه و خارج از تحمل مردم نشان ندهید. دلسوزی غیرمنطقی و نابجا هم نکنید و در تمام لحظات به یاد داشته باشید که همه اهالی ملزم به همکاری و همدلی با شما نیستند. تصور نکنید به دلیل عکاس بودن به زعم همه اهالی؛ عضوی ممتاز در جامعه بوده و مجاز به اعمال و اعلام سلیقه یا هر نوع رفتار اجتماعی و شغلی دلخواهی هستید. مخصوصاً با دقت و تاکید به خاطر بسپارید اجازه ندارید به بهانه پیشبرد برنامه عکاسی دروغ بگویید، دروغ وانمود کنید یا وعده بی جا بدهید.

سعید فلاح‌فر I عکاس، مدرس عکاسی و پژوهشگر
منبع : ایرنا

بازدیدها: ۱۱۲