قرآن به خط امام اول شیعیان / نگاهی به چند نسخه خطی منسوب به امام علی (ع) | در موزه‌های مختلف دنیا نسخ خطی قرآن کریم وجود دارد که منسوب به امام علی (ع) هستند.
به گزارش مجله اثرهنری به نقل از سرویس تجسمی هنرآنلاین: کتابت قرآن کریم، کتاب آسمانی مسلمانان جهان از زمان حیات پیامبر اسلام آغاز شد زیرا حفظ قرآن در حافظه‌ها نمی‌توانست راه مطمئنی برای حفاظت و انتقال مفاهیم آن باشد. با نزول هر آیه قرآن، پیغمبر اسلام آن را برای اصحاب می‌خواند و از میان آنان کسانی که کتابت می‌دانستند آیه را بر استخوان، چوب، برگ خرما و چیزهای معمول آن زمان می‌نوشتند. یکی از نخستین کاتبان قرآن که بیش از همه به نگارش آیات وحی پرداخت، علی بن ابی‌طالب (ع) است که به دلیل ملازمت مداوم با پیامبر اسلام دارای مقامی برجسته در امر نگارش وحی و احاطه بر آیات قرآن بود.
قرآن‌های قرون اولیه هجری به خط کوفی و روی پوست نوشته می‌شد و کلمات آن معمولا فاقد نقطه و اعراب‌گذاری بودند. پس از گذشت سالها خط کوفی از فرم ساده اولیه بیرون آمد و دارای قواعد معینی شد، به‌طوری‌که این تکامل در قرآن‌های نوشته شده در قرن‌های بعدی قابل مشاهده است. استفاده از خط کوفی در کتابت قرآن تا قرن پنجم هجری ادامه داشت. این خط قابلیت استفاده در امور تزئینی را دارا بود و پس از آنکه کاربردش را در نگارش متن قرآن از دست داد بیشتر برای کتیبه‌های تزئینی در بناها یا بر روی اشیاء مختلف به کار رفت.
با گذشت ۱۴ قرن از نخستین کتابت‌های قرآن کریم، نسخ خطی از قرن اول هجری قمری باقی مانده است که تعدادی از آنها منسوب به امام علی (ع) هستند. اگرچه در بسیاری از این موارد شبهاتی وجود دارد اما پژوهش‌های کارشناسان متعدد باعث شده است که تعلق بعضی از این نسخ به امام اول شیعیان تا حدود زیادی اثبات شود. بنا بر نظر تعدادی از کارشناسان، همه نسخ منسوب به امام علی(ع) نمی‌تواند کتابت‌شده توسط ایشان باشد، بلکه ایشان یک قرآن را جمع‌آوری کرده‌اند و دیگر قرآن‌ها بر اساس آن نسخه کتابت شده و کاتب، نام امام علی(ع) را به همین دلیل بر روی قرآن نگارش کرده است.
اردیبهشت سال ۹۸ بود که یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های قرآن که منسوب به دستخط حضرت علی (ع) است در موزه قرآن و نفایس حرم مطهر امام رضا (ع) رونمایی شد. این نسخه یکی از قدیمی‌ترین قرآن‌های کامل دست‌نویس جهان است که از مهم‌ترین منابع تحقیقاتی جهان نیز به شمار می‌رود. این نسخه که به خط کوفی ۱۶ سطری و بر روی پوست، کتابت شده است متعلق به دوران نخست اسلامی است که در سال ۱۰۰۹ هجری به دست شاه‌عباس صفوی وقف حرم مطهر امام رضا (ع) شده است. این قرآن بسیار ارزشمند دارای ویژگی‌های متعددی است که نمایانگر رسم‌الخط، شمارش آیات، اسماء سوره‌ها و ترتیب مصحف است که از سوره حمد آغاز شده و به سوره ناس ختم می‌شود.
در آستان مطهر حضرت علی (ع) در نجف اشرف کتابخانه‌ای بسیار قدیمی وجود دارد که تاریخ برپایی آن به پیش از قرن چهارم هجری باز می‌گردد و در آن قرآن‌هایی وجود دارد که به ائمه اطهار (علیهم السلام) نسبت داده می‌شود. از جمله برگی از قرآن کریم که منسوب به امام علی (ع) است.
نمونه دیگری از آثار موجود در آستان مطهر حضرت علی (ع) این مصحف قرآنی است که گفته می‌شود علی بن ابی‌طالب آن را نوشته است. این دو صفحه آیات ۷۷ تا ۹۲ سورهٔ نحل هستند که به خط کوفی نوشته شده‌اند.
سال ۹۰ نیز قرآن منسوب به خط حضرت امام علی(ع) توسط مرکز انتشاراتی “بختیارالدین احمد” پاکستان در ۵۰۰۰ نسخه چاپ شد. نسخه اصلی این قرآن در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود و صفحات آن در مدت ۱۴ سال توسط سلیم قریشی از اصل آن در موزه لندن اسکن شده و بعد از جمع‌آوری به چاپ رسیده است. گفته شده است که اصل این دست‌نوشته‌ها در زمان اشغال انگلیسی‌ها در سال ۱۲۳۰ شمسی از شهر لاهور به لندن برده شده است. نسخه قرآن کریم، دست‌نوشته حضرت علی (ع) ممهور به مهر حضرت و امام حسن (ع ) است که در ۲۴۸ صفحه با ترجمه فارسی به چاپ رسیده است.
یکی دیگر از نسخ منسوب به امام علی (ع) در شهر اشتوتگارت آلمان نگهداری می‌شود. پژوهشگران آلمانی با تخمین علمی تاریخ نگارش این قرآن و بررسی شیوه نگارش آن اعلام کردند که با احتمال آماری ۹۵.۴ درصد، این قرآن ۲۰ تا ۴۰ سال پس از وفات پیامبر (ص) توسط حضرت علی (ع) نوشته شده است.
گالری تصاویر :
بازدیدها: ۱۸
